1. «Wtedy oświecił ich umysły, aby rozumieli Pisma» (Łk24, 45). To jeden z ostatnich gestów, jakie uczynił Zmartwychwstały Pan, zanim wstąpił do nieba. Objawia się Uczniom, gdy są zgromadzeni, łamie z nimi chleb i otwiera ich umysły, aby pojęli Pismo Święte. Bez Pana, który nas wprowadza, niemożliwe jest zrozumienie głębokości Pisma Świętego. Słusznie św. Hieronim mógł napisać: «Nieznajomość Pisma Świętego jest nieznajomością Chrystusa»2. Na zakończenie Nadzwyczajnego Jubileuszu Miłosierdzia poprosiłem, aby «jedna niedziela w ciągu roku została w całości poświęcona słowu Bożemu, aby zrozumieć niewyczerpalne bogactwo pochodzące z tego nieustannego dialogu między Bogiem a Jego ludem». Przeznaczenie w sposób szczególny jednej niedzieli w ciągu Roku Liturgicznego Słowu Bożemu pozwoli przede wszystkim na odnowienie w Kościele gestu dokonanego przez Zmartwychwstałego, który otwiera również dla nas skarbiec swojego Słowa, abyśmy mogli być w świecie głosicielami tego niewyczerpanego bogactwa. Stąd też w niniejszym Liście zamierzam odpowiedzieć na wiele próśb, które do mnie skierował Lud Boży, aby w całym Kościele można było celebrować Niedzielę Słowa Bożego.

   3. Ustanawiam zatem III Niedzielę Zwykłą w ciągu roku jako poświęconą celebracji, refleksji oraz krzewieniu Słowa Bożego. Ta Niedziela Słowa Bożego staje się odpowiednim momentem tego okresu roku,
   w którym jesteśmy wezwani do wzmocnienia więzi z wyznawcami judaizmu oraz do modlitwy o jedność chrześcijan. Celebrowanie Niedzieli Słowa Bożego wyraża charakter ekumeniczny, ponieważ Pismo Święte wskazuje tym, którzy się w nie wsłuchują, drogę do przebycia, aby dojść do trwalej i autentycznej jedności. Wspólnoty znajdą sposób, by przeżywać tę Niedzielę jako dzień uroczysty. Jest ważne, aby pokreślić charakter, jaki posiada Słowo Boże. W Niedzielę Słowa Bożego w sposób szczególny w celebracji Eucharystii należy intronizować Świętą Księgę, uwydatnić głoszenie słowa oraz przystosować homilie tak, by podkreślić cześć, jaką się oddaje Słowu Pana.

   4. Biblia nie może być dziedzictwem tylko nielicznych ani nie może stać się zbiorem ksiąg dla kilku osób uprzywilejowanych. Tak nie może być. Biblia jest Księgą Ludu Pana, który w słuchaniu Jego głosu przechodzi od podziału do jedności. Słowo Boga jednoczy wiernych i sprawia, że stają się jednym ludem.

   5. Pasterze mają przede wszystkim wielką odpowiedzialność za wyjaśnianie i pomoc wszystkim w zrozumieniu Pisma Świętego. Homilia w szczególności nabiera szczególnego znaczenia, ponieważ posiada «charakter niemal sakramentalny». Wprowadzanie w głębokość Bożego Słowa, używając jeżyka prostego i odpowiedniego dla tego, kto go słucha, pozwala kapłanowi odkryć «piękno obrazów, jakimi posługiwał się Pan, by pobudzać do praktykowania dobra». Dla wielu naszych wiernych jest to jedyna okazja, aby zrozumieć piękno Słowa Bożego
   i dojrzeć Jego powiązania z ich codziennym życiem. Konieczne jest, aby poświęcono odpowiednio dużo czasu na przygotowanie homilii. To jest duszpasterska okazja, której nie można stracić!

   6. Zanim Zmartwychwstały objawi się uczniom zamkniętym w domu, spotyka się najpierw z dwoma z nich na drodze, która prowadzi do Emaus. Ci dwaj uczniowie dyskutują o ostatnich wydarzeniach męki i śmierci Jezusa. Ich droga naznaczona jest smutkiem i rozczarowaniem po tragicznym końcu życia Jezusa. Pokładali w Nim nadzieję, jako Mesjaszu, a znaleźli się w obliczu Ukrzyżowanego. Po drodze Zmartwychwstały Pan wypytuje ich, nazywa ich „nierozumnymi” «i zaczynając od Mojżesza poprzez wszystkich proroków wykładał im, co we wszystkich Pismach odnosiło się do Niego». Chrystus jest pierwszym egzegetą! Sam Zbawiciel chciał być wierny temu Słowu, aby wyjaśnić tę jedyną historię zbawienia, która w Chrystusie znajduje swe wypełnienie.

   7. „Podróż” Zmartwychwstałego z uczniami do Emaus kończy się posiłkiem. Tajemniczy Wędrowiec przyjmuje prośbę, którą uczniowie wypowiedzieli do niego: «Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił». Siadają przy stole, Jezus bierze chleb, odmawia błogosławieństwo, łamie go i ofiarowuje uczniom. W tym momencie ich oczy otwierają się i rozpoznają Go. Dzięki temu opisowi rozumiemy, jak nierozerwalny jest związek między Pismem Świętym a Eucharystią. Ciągłe czytanie Pisma Świętego
   i uczestnictwo w Eucharystii pozwalają rozpoznać, że jako chrześcijanie jesteśmy jednym ludem kroczącym w historii, jesteśmy silni obecnością Pana pośród nas, który do nas przemawia i nas karmi.

   8.Pismo Święte i sakramenty są nierozłączne. Kiedy Sakramenty są wprowadzane i oświecane przez Słowo, ukazują się one wyraźnie jako cel i sens zbawczego działania. W tym kontekście nie należy zapominać o nauce płynącej z Księgi Apokalipsy: „Oto stoję u drzwi i kołaczę. Jeśli ktoś usłyszy Mój głos i drzwi otworzy, wejdę do niego i będę z nim wieczerzał, a on ze mną” /Ap 3, 20/. Jezus Chrystus puka do naszych drzwi przez Pismo Święte; jeśli słuchamy i otwieramy drzwi umysłu i serca, wchodzi On w nasze życie i z nami zostaje.

   9. W Drugim Liście do Tymoteusza, który stanowi duchowy testament św. Pawła, zaleca on swojemu wiernemu współpracownikowi, aby stale korzystał z Pisma Świętego: «wszelkie Pismo od Boga natchnione [jest] i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości». Aby osiągnąć ten zbawczy cel, Rola Ducha Świętego w Piśmie Świętym jest fundamentalna. Pismo Święte pod działaniem Ducha Świętego przekształca się w żywe Słowo Boże, przeżywane i przekazywane w wierze świętego ludu.

   10. Działanie Ducha Świętego dotyczy nie tylko procesu formowania się Pisma Świętego, ale także wpływa na tych, którzy słuchają Bożego Słowa. Ważne jest stwierdzenie Ojców Soboru, według których Pismo Święte musi być «czytane i interpretowane w tym samym Duchu, w jakim zostało napisane». Wraz z Jezusem Chrystusem Objawienie Boga osiąga swoja pełnię; jednak Duch Święty kontynuuje swoje działanie.

   11. Kiedy Pismo Święte czytane jest w tym samym Duchu, w którym zostało napisane, pozostaje ono zawsze nowe. Stary Testament nigdy nie jest stary, gdyż jest częścią Nowego, ponieważ wszystko jest przekształcane przez jednego Ducha, który daje natchnienie. Sam Jezus wyraźnie to stwierdza na początku swojej posługi:
   «Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli». Ten, kto codziennie żywi się Słowem Bożym, staje się współczesny ludziom, których spotyka.

   12. Słowo Boże nieustannie przypomina nam o miłosiernej miłości Ojca. W przypowieści o ubogim Łazarzu znajdujemy cenną wskazówkę. Kiedy Łazarz i bogacz umierają, ten ostatni, widząc ubogiego na łonie Abrahama, prosi, aby został wysłany do jego braci, aby ich napomnieć, by żyli oni miłością bliźniego i uniknęli jego własnych udręk. Odpowiedź Abrahama jest precyzyjna: «Mają Mojżesza i Proroków, niechże ich słuchają!».  Słuchanie Pisma Świętego, aby czynić miłosierdzie: to jest wielkie wyzwanie, przed którym stoi nasze życie.

   13. Jednym z najbardziej znaczących wydarzeń jest Przemienienie Pańskie. Jezus idzie na górę, aby modlić się z Piotrem, Jakubem i Janem. Ewangeliści opisują, że gdy twarz i szata Jezusa rozjaśniły się blaskiem, dwóch mężczyzn rozmawiało z Nim: Mojżesz i Eliasz, którzy uosabiają Prawo i Proroków, to znaczy Pismo Święte. Przemienienie przypomina Żydowskie Święto Namiotów, gdzie Ezdrasz i Nehemiasz czytają ludziom święty tekst po powrocie z wygnania. To Przemienienie jest także podobne do tego, które jest w momencie lektury Pisma Świętego, które przekracza siebie, gdy karmi oraz napełnia swoim blaskiem i mocą życie wierzących.

   14. Na drodze przyjmowania Słowa Bożego towarzyszy nam Matka Pana, uznana za błogosławioną, ponieważ uwierzyła w spełnienie tego, co Pan Jej powiedział (por. Łk 1, 45). Błogosławieństwo Maryi poprzedza wszystkie błogosławieństwa ogłoszone przez Jezusa ubogim, cierpiącym, cichym, czyniącym pokój i prześladowanym, ponieważ jest to warunek konieczny dla każdego innego błogosławieństwa. Żaden biedny człowiek nie jest błogosławiony, ponieważ jest biedny. Staje się nim, jeśli, podobnie jak Maryja, wierzy w wypełnienie się Słowa Bożego. Niech zatem Niedziela poświęcona Słowu sprawi, aby w Ludzie Bożym wzrosła religijna i bliska znajomość Pisma Świętego, jak święty autor nauczał już w dawnych czasach: «Słowo to bowiem jest bardzo blisko ciebie: w twych ustach i w twoim sercu, byś je mógł wypełnić»
   
   W Rzymie, u Świętego Jana na Lateranie, dnia 30 września 2019 roku,
   we wspomnienie Świętego Hieronima, w 1600. rocznicę jego śmierci.
   Franciszek, papież

        Tydzień modlitw o zjednoczenie chrześcijan – „Życzliwymi bądźmy” (por. Dz 28,2)

Bracia i siostry!

1. Jezus Zbawca

Słowa Jana Chrzciciela, jakie dziś słyszymy o Panu Jezusie: „Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata”, mogą wywołać u słuchacza w dreszcz oszołomienia. Dotyczą one przerażającego w swym wyrazie finału ziemskiego życia Jezusa. Jest nim śmierć krzyżowa. Właśnie ona jest ostatecznym sensem jego posłannictwa. Ale, na szczęście misja Jezusowa na tym się nie kończy.  Samoofiarna śmierć Jezusa staje się progiem do zmartwychwstania. Równocześnie przynosi uwolnienie ludzi od brzemienia grzechu i śmierci oraz prowadzi ich do innego, boskiego świata dając udział w Jego zmartwychwstaniu. To Jezusowe zadanie jest nieporównywalne z żadnym innym na świecie. Prorocy Starego Testamentu twierdzili, że miłosierny Bóg może swą wszechmocą odpuścić ludzkie grzechy, ale by to uczynił przez jednostkowego człowieka, było dla ich religijnej mentalności nie do przyjęcia. Owszem, jest jedna wzmianka biblijna o tajemniczym Słudze Jahwe, na którego Bóg zwali wszystkie ludzkie nieszczęścia i którego poprowadzą na rzeź jak baranka, który nie otwiera ust swoich (por. Iz 53,7), co dla wielu zaowocuje ozdrowieniem. Nie dopuszczalne było jednak w wierze synów Abrahama to, by człowiek, nawet najdoskonalszy, miał udział w mocy unicestwiana grzechów. W tej kwestii Jezus dokonuje rewolucji. Przekonuje, co zresztą jednocześnie cudem udowadnia, że On jako Syn Człowieczy „ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów”(Mk 2,10). Co więcej On tę władzę przekaże potem swoim Apostołom.

Oto rdzeń chrześcijańskiej Dobrej Nowiny: „Chrystus umarł zgodnie z Pismem za nasze grzechy, został pogrzebany, zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem” (1Kor 15,3). A to wszystko – dla nas i dla naszego zbawienia!

2. Oś ekumenii

To wyznanie ma ogromne znaczenie dla ekumenii. Nie podlega dyskusji to, że zjednoczenie Kościołów chrześcijańskich nie może się dokonać bez akceptacji tego wyznania. Są stwierdzenia biblijne, które otrzymują różny interpretacyjny koloryt w zależności od środowiska kościelnego w którym żyje konkretny chrześcijanin. Dla przykładu można podać rozmaite rozumienie przez poszczególne Kościoły takich kwestii, jak: znaczenie w Kościele św. Piotra czy choćby pojmowanie natury obecności Chrystusa w Eucharystii. My katolicy i prawosławni jednak utrzymujemy, że odrzucenie przez niektóre Kościoły wysokiej sakramentalnej rangi dla ewangelicznych wykładni małżeństwa, kapłaństwa, pokuty i namaszczenia chorych zubaża ich kościelność w stosunku do tych Kościołów, które je mają!  Natomiast roli zbawczej Jezusa jako jedynej, absolutnie wyjątkowej, tylko Jemu właściwej i niezastępowalnej w żaden sposób negować ani nawet podważać nie można. Wtedy bowiem redukuje się wiarę chrześcijańską tylko do płaskiego religijnego humanizmu.

3. „Życzliwymi bądźmy dla siebie” – hasło tegorocznego Tygodnia modlitw o jedność chrześcijan

Świadomi rozbieżności doktrynalnych, ale też i etycznych wśród chrześcijan nasi bracia w Chrystusie na Malcie poszukują dróg do zgody pomiędzy nimi. W tym celu odwołują się do postawy św. Pawła Apostoła, jaką okazywał w czasie pełnej nieprzyjemnych przygód w czasie żeglowania po morzu Śródziemnym i pobytu na wyspie Malcie, gdzie znalazł ocalenie po rozbiciu się jego statku u jej wybrzeży. Zostały opisane w Dziejach Apostolskich (Dz 27,9 – 28,6). Jak w codziennym współżyciu możemy realizować wzajemną życzliwość między chrześcijanami, którzy przynależą do rozmaitych wspólnot kościelnych? Oto jest pytanie, które każe nam skupić się w tym tygodniu modlitw ekumenicznych na katolickich zasadach gościnności międzychrześcijańskich. Na ogół umieszczamy je w dwu grupach, które określamy jako: Communicatio in sacris, czyli współudział w sakramentach św. i Communicatio in spiritualibus, czyli współudział w duchowych czynnościach niesakramentalnych)^[1]

1. Communicatio in sacris Sobór Watykański II w Dekrecie o ekumenizmie naucza, że

akatolickie wspólnoty i Kościoły chrześcijańskie ważnie udzielają chrzest, który przecież wprowadza w misterium śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, a więc i w komunię kościelną. Utrzymuje też, że „Duch Chrystusa nie waha się posługiwać nimi jako środkami zbawienia” (DE 3). Ten wzgląd pozwala na współudział w rzeczach świętych, zwłaszcza z Kościołami, które wykazują się niemal kompletnością eklezjalną, sukcesją apostolską i ważnymi sakramentami (DE 15), a którymi są Kościoły wschodnie oraz Kościoły, które mają ważne sakramenty. Dlatego w przypadku tych ostatnich, gdy zaistnieje potrzeba, przy zachowaniu przepisanych przez władze kościelne procedur, ich wierni mogą korzystać z sakramentów w Kościele katolickim i na odwrót. Dotyczy to najczęściej przystępowania do spowiedzi św. i komunii eucharystycznej a także sakramentu chorych. Wierni wspólnot nieuznających sakramenty pokuty i namaszczenia chorych mogą o nie prosić jedynie w niebezpieczeństwie śmierci i to po wyznaniu katolickiej wiary w te święte misteria.

1. Communicatio in spiritualibus to normy Kościoła katolickiego, które regulują współżycie jego wiernych z chrześcijanami innych Kościołów chrześcijańskich dotyczące wspólnego odprawiania modłów a także ich udział w liturgii niesakramentalnej. Wspólna modlitwa, jest przecież ważną drogą do duchowego pojednania. Z całą wspólnotą czy też z jej grupami zgodnie ze zwyczajami i dyscypliną kościelną pod okiem zwierzchności chwalebne jest też sięganie do zasobów duchowego dziedzictwa w postaci rekolekcji, ćwiczeń duchownych, czytania Pisma św. itp. Katolicy nie mogą jednak zapominać, że niedzielne modlitwy ekumeniczne nie zwalniają ich z obowiązku uczestnictwa we Mszy św. Liturgia niesakramentalna jest kultem sprawowanym według ksiąg i zwyczajów Kościoła lub Wspólnoty kościelnej bez udzielania sakramentów świętych. W jej zakres wchodzą takie obrzędy, jak: modlitwy poranne lub wieczorne, specjalne wigilie, czytanie Biblii, śpiewy psalmów, błogosławieństwa, pogrzeby i inne. Wzajemny udział w tych obrzędach służy zwiększeniu chwały Bożej i zbliżeniu ludzkiemu. Duchowni mogą występować w swych dystynkcjach, włączać się aktywnie w modlitwy, udzielać błogosławieństwa, o ile zostaną o to poproszeni. Ordynariusz miejscowy może roztropnie zezwolić na zastosowanie katolickiego obrzędu pogrzebu wobec niekatolika, jeśli taka była jego wola, nie ma właściwego ministra i nie sprzeciwiają się temu ogólne przepisy prawa.

          Nie da się zaprzeczyć, że chrześcijaństwo podzielone na różne Kościoły i wspólnoty jest zgorszeniem dla świata. Dla współczesnych zlaicyzowanych ludzi skłóceni wyznawcy Chrystusa przestają być wiarygodnymi Jego świadkami. Z tego również powodu pragnienie Boga, „by wszyscy ludzie byli zbawieni i doszli do poznania prawdy” (1Tm 2,1-4) natrafia na poważne przeszkody. Niezbędne jest więc, by przezwyciężając wszelkie uprzedzenia i zastarzałe waśnie usiłowali wspólnie razem dawać świadectwo miłości do Boga i ludzi poprzez współdziałanie na polu społeczno-ekonomicznym, w sferze światopoglądowo-moralnej a przede wszystkim duchowej.

Opr. Ks. Stanisław Janusz, duszpasterstwo ekumeniczne. Przemyśl 2020 r.

[1] Dyrektorium ekumeniczne z 1993 roku wszystkie te kwestie omawia w IV rozdziale zatytułowanym: Komunia życia i wspólne praktyki duchowe ochrzczonych.