Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię![1]

1. Nawracajcie się – w trosce o czyste serce, gotowe miłować Eucharystycznego Pana i bliźnich

W drugim roku duszpasterskim poświęconym Eucharystii, rozważamy hasło Zgromadzeni na świętej wieczerzy. Wsłuchujemy się również w nauczanie św. Józefa Sebastian Pelczara, który zachęca nas, abyśmy, patrząc na życie Pana Jezusa, wnikali również w Jego Serce, abyśmy poznali, jakie były Jego uczucia, dążności i zamiary[2].

Wczytując się w Słowo Boże 1. Niedzieli Wielkiego Postu, spróbujmy popatrzeć na przebite na krzyżu Serce Jezusa i odczytać w nim przesłanie o tym, w jaki sposób formować nasze serca, aby były zdolne do miłowania Boga i ludzi, a także do podejmowana walki z często nękającymi nas pokusami. Zauważmy, że pokusy, jakim został poddany Jezus, mają charakter reprezentatywny, gdyż można je odnaleźć w dziejach Narodu Wybranego, a także w codziennym życiu każdego człowieka. Pierwsza z nich dotyczy konsumpcji, posiadania dóbr materialnych. Druga, odwołująca się do władzy i panowania nad człowiekiem, w konsekwencji zmierza do wyrzeczenia się Boga. Trzecia polega na chęci dokonaniu spektakularnego cudu i jest oznaką pychy. Wszystkie te pokusy stanowią przemyślaną strategię diabelskiego planu, według którego człowiek ma uwierzyć, że jego serce powinno być ukierunkowane wyłącznie na życie doczesne. Chrystus, stanowczo odrzucając wszystkie pokusy, prowadzi nas drogą zbawienia, która wiedzie przez Jego drogę krzyżową i męczeńską śmierć do chwały zmartwychwstania. Jest więc najwyższym i najbardziej przekonującym świadectwem miłości, uobecnianym podczas każdej Eucharystii. W trosce o formację czystego serca, gotowego miłować Boga i człowieka, przyjrzyjmy się owym trzem pokusom i przypomnijmy sobie, jak się im opierać.

Pokusa „łatwego chleba” to chęć posiadania i nieustannego bogacenia się. Szatan odwołuje się zawsze do naglących potrzeb i pragnień, wplatając w nasze życiowe sytuacje swoje kłamstwa i manipulacje, a przede wszystkim próbując zburzyć właściwą hierarchię wartości. Mniej lub bardziej subtelnie dyskredytuje potrzeby duchowe, usiłuje usadowić nasze ego na pierwszym miejscu, nieustannie próbuje wyrugować wiarę i zniszczyć wrażliwość chrześcijańską. Kiedy mu się to udaje, człowiek ślepnie na sprawy duchowe i więzi międzyludzkie, nie jest już zainteresowany swoim zbawieniem, ani nie potrafi dostrzegać innych osób, zwłaszcza będących w potrzebie. Iluż to ludzi naszych czasów, za cenę posiadania i wygody, zapomniało o rodzinie, o bliźnich, o Panu Bogu! Jakże wielu „sprzedało” swoje ideały i przekonania za cenę dobrobytu, stając się niewrażliwymi, bezdusznymi automatami, żyjącymi „na akord”. Tymczasem miarą naszego człowieczeństwa i chrześcijaństwa nie jest posiadanie, lecz umiejętność dzielenia się i egzystowania w relacjach miłości, a w konsekwencji stałe obdarowywanie siebie nawzajem radością i nadzieją. Nasycenie doczesne nigdy nie usatysfakcjonuje w pełni człowieka! Szatan przebiegle wpaja nam konsumpcyjne nastawienie i wzmacnia naszą chęć spełniania własnych zachcianek, co z kolei zabija umiejętność dzielenia się z innymi oraz osobistą gotowość do wyrzeczeń i ofiar na rzecz bardziej potrzebujących. Prawdziwe powodzenie i radość życia nie rodzą się z wielości posiadania, ale z coraz doskonalszej umiejętności dzielenia się z innymi.

Kościół, chcąc wskazać na lekarstwo i sposób zwalczania tej pokusy, akcentuje postawę wrażliwości chrześcijańskiej, gotowości pomocy oraz jałmużny, która jest przejawem dzielenia się tym, co posiadamy, z tymi, którzy rozpaczliwie odczuwają brak niezbędnych środków do życia. Przy czym nie ma to być – tak modna dzisiaj – filantropia na pokaz, która daje z tego, co zbywa i tym samym kupuje dobre samopoczucie. W postawie prawdziwie chrześcijańskiej istotą pozostaje obdarowywanie, dzielenie się z powodu miłości i braterstwa, sprawiedliwości społecznej i szczodrobliwości serca. Troszczmy się stale o to, by nasze serca nie były przywiązane do dóbr tego świata, które przecież kiedyś zostawimy i odpowiemy przed Panem Bogiem za sposób ich używania. W tym miejscu słowa wdzięczności należą się tym wszystkim, którzy potrafią dzielić się z ludźmi potrzebującymi.

Druga pokusa odwołuje się do władzy i panowania nad człowiekiem. Szatan pokazuje Jezusowi wszystkie królestwa świata i obiecuje Mu je w zamian za wyrzeczenie się Boga. Władza i wpływy, nadawane tytuły i zajmowane stanowiska mogą dawać złudne poczucie wszechmocy i wielkości człowieka. Tymczasem w optyce i postawie chrześcijańskiej ważny jest element pokory, uniżenia, służby, umiejętności działania we wspólnocie i dla wspólnoty. Zawsze, ilekroć na naszych oczach toczy się walka dobra ze złem, kiedy kolejna ideologia ogłasza „śmierć Boga” i zmierzch Kościoła, kiedy ludzie wierzący są wyśmiewani i prześladowani, a niewierzący ogłaszają się panami świata i historii, przypominajmy sobie i innym przestrogi zawarte w Katechizmie Kościoła Katolickiego[3]: Przed przyjściem Chrystusa Kościół ma przejść przez końcową próbę, która zachwieje wiarą wielu wierzących[4]. Prześladowanie, które towarzyszy jego pielgrzymce przez ziemię[5] odsłoni „tajemnicę bezbożności” pod postacią oszukańczej religii, dającej ludziom pozorne rozwiązanie ich problemów za cenę odstępstwa od prawdy. Największym oszustwem religijnym jest oszustwo Antychrysta, czyli oszustwo pseudomesjanizmu, w którym człowiek uwielbia samego siebie zamiast Boga i Jego Mesjasza, który przyszedł w ciele[6].

Nie wplątujmy się w relacje ze złym duchem i z ludźmi, którzy prowadzą nas na manowce. Wystrzegajmy się pogardy wobec jakiegokolwiek człowieka. Nie poniżajmy i nie oskarżajmy innych. Nie wszczynajmy kłótni, prowadzących do rodzinnych dramatów, mających katastrofalne skutki dla dzieci i młodzieży. Patrzmy na innych ludzi oczyma wiary – bez segregacji na lepszych i gorszych, mniej lub bardziej ważnych czy wpływowych. Nigdy nie zapominajmy, że każdy człowiek jest nam dany i zadany jednocześnie, i że to właśnie on z Bożej Opatrzności staje na naszej pielgrzymiej drodze wiary. Szanujmy się, pomagajmy sobie nawzajem, a przede wszystkim wystrzegajmy się egoizmu w życiu osobistym i społecznym. Wykorzystajmy czas Wielkiego Postu do przywrócenia pojednania i zgody tam, gdzie – być może od dawna – ich nie ma.

Pokusa spektakularnego cudu, który miałby uczynić Jezus na polecenie szatana, jest tak naprawdę synonimem pychy. Byłoby to bowiem sprzeciwieniem się woli Boga Ojca, brakiem zaufania do Niego. Pycha jest nieuporządkowaną miłością wobec samego siebie i zagraża każdemu z nas. Ulegają jej często ludzie operatywni, którym wydaje się, że wszystko robią najlepiej, wszystko zdobywają sami i właściwie nikogo w życiu nie potrzebują. Człowiek pyszny nie docenia mądrości i doświadczenia innych, nie potrafi słuchać, nie przyjmuje żadnych uwag. W konsekwencji staje się zadufanym w sobie i coraz bardziej wyizolowanym samotnikiem, któremu coraz trudniej pomóc i który staje się wyjątkowo łatwym łupem dla złego ducha.

Kościół jako remedium na pychę wskazuje przede wszystkim na sakrament pokuty i gruntowny rachunek sumienia. Pomocne jest również zaangażowanie we wspólnotach formacyjnych i duszpasterskich, w których uczymy się poświęcać czas dla innych oraz w pokorze odkrywamy, że wciąż wielu rzeczy nie wiemy, nie umiemy oraz pozostajemy bezradni bez pomocy Pana Boga i drugiego człowieka. W tym miejscu dziękuję wszystkim kapłanom, którzy wytrwale posługują w konfesjonale, stwarzając nam możliwość oczyszczenia serca i napełnienia go łaską uświęcającą. Zachęcajmy się nawzajem do walki o serce czyste, Bogu i ludziom miłe!

2. Bliskie jest królestwo Boże – kształtując swe serce na wzór Serca Jezusowego przez adorację ofiarującego się za nas Jezusa

Sto lat temu, św. Józef Sebastian Pelczar, patron bieżącego roku duszpasterskiego, skierował do wiernych diecezji przemyskiej list, w którym zawarł szczegółową naukę o potrzebie, celu i sposobach powierzenia się Sercu Jezusowemu. Idąc za radami św. Józefa Sebastiana, trzeba rozważać cnoty i pragnienia boskiego Serca i – o ile można – naśladować je w życiu[7]. Kontemplując tajemnicę Bożego Serca, dochodzimy do przekonania, że w życiu chrześcijanina nie chodzi o samodoskonalenie siebie, o wyrzeczenia i akty, które będą nam udowadniały siłę naszej woli. Głównym motywem działania Jezusa była i jest miłość ofiarna, którą widzimy w wydarzeniach zbawczych: Wcieleniu, w Wieczerniku, na Kalwarii i przy Zmartwychwstaniu. Dzięki Chrystusowi i ofierze Jego życia, każdy człowiek otrzymał odkupienie i szansę zbawienia. Syn Boży, z miłości do człowieka, oddał mu wszystko.

Jak człowiek może odpowiedzieć na taką miłość? Czy jest coś, co może za nią ofiarować Bogu? To oczywiste, że Bóg nie potrzebuje naszych materialnych darów i ofiar. Najpiękniejszym darem, jaki możemy ofiarować Bogu jest nasze serce: miłość, serdeczna przyjaźń, nasza obecność przy sprawach Bożych i poświęcony Mu czas. Poczujmy ludzki wstyd za tych, których serca odwróciły się od Zbawiciela podczas Jego Męki. Gdzie byli wówczas Apostołowie? Gdzie były osoby, które uzdrowił, osoby, które tak tłumnie za nim podążały czy kilka dni wcześniej wykrzykiwały Hosanna? Pod Krzyżem pozostała jedynie Maryja, kilka dzielnych kobiet i umiłowany uczeń Jan.

Kto wytrwa do końca, ten będzie zbawiony[8]. Pan Bóg oczekuje od nas wytrwałości. Pragnie, abyśmy z kochającym sercem trwali przy Chrystusie, obecnym w Słowie Bożym oraz w Kościele i sakramentach, zwłaszcza w Eucharystii. Dzieje się tak zawsze, ilekroć świadomie uczestniczymy w Mszy świętej, adorujemy Najświętszy Sakrament, modlimy się często w ciągu dnia, czytamy i rozważamy Pismo święte czy też pogłębiamy swoją wiarę i wiedzę religijną na katechezie.

Pandemia w dużej mierze ograniczyła możliwość uczestnictwa w sprawowanej liturgii. Nie poprzestawajmy jednak na wysłuchaniu czy obejrzeniu Mszy świętej w mediach. Postarajmy się, nie tylko w okresie Wielkiego Postu, całymi rodzinami, częściej chodzić do kościoła na Mszę świętą niedzielną i w dni powszednie. Zatroszczmy się w sposób szczególny o życie sakramentalne dzieci i młodzieży. Poszukajmy czasu na ciche, adoracyjne trwanie przed Chrystusem umęczonym na krzyżu. Zachęcam do uczestnictwa w nabożeństwach Gorzkich żali i Drogi krzyżowej, a także do rozważania bolesnych tajemnic różańcowych. Zapraszam również do rodzinnego odmawiania pacierza wieczornego, codziennie o godz. 20.15, w łączności z całą Archidiecezją i za pośrednictwem Radia FARA.

Bądźmy uczciwi wobec Pana Boga i samych siebie w podejściu do naszych praktyk religijnych. Z powodu pandemii i obowiązujących przepisów została udzielona w pewnych wypadkach dyspensa. W tym samym czasie jednak chodzimy do pracy, do sklepów, korzystamy z miejsc publicznych. Czy fizyczna obecność na Mszy św. lub adoracji Najświętszego Sakramentu naprawdę jest niemożliwa? Jeśli tak, szukajmy wówczas w naszych domach chwil modlitwy i lektury duchowej, adorujmy krzyż, uwielbiajmy Jezusa aktami strzelistymi. Odmawiajmy Litanię do Najdroższej Krwi Zbawiciela, rozważając cenę naszego odkupienia. Pamiętajmy o przestrodze Autora Listu do Hebrajczyków: Baczcie, bracia, aby nie było w kimś z was przewrotnego serca niewiary, której skutkiem jest odstąpienie od Boga żywego, lecz zachęcajcie się wzajemnie każdego dnia, póki trwa to, co zwie się «dziś», aby ktoś z was nie uległ zatwardziałości przez oszustwo grzechu. Jesteśmy bowiem współuczestnikami Chrystusa, jeśli pierwotną nadzieję do końca zachowamy silną[9].

Drodzy Bracia i Siostry!

Niech liturgiczny czas Wielkiego Postu będzie powrotem w objęcia Chrystusa rozpięte na krzyżu. Pielęgnujmy nabożeństwa pierwszopiątkowe, promujmy Honorową Straż Najświętszego Serca Pana Jezusa, dbajmy o wizerunki przedstawiające Serce Jezusa. Przygotujmy się duchowo do 100. rocznicy poświęcenia Polski Najświętszemu Sercu Pana Jezusa, którą będziemy celebrować w wymiarze ogólnopolskim 11 czerwca 2021 r. w Krakowie, a także w naszych parafiach. Łączmy swe zamiary, słowa, czyny i cierpienia z zamiarami, słowami, czynami i cierpieniami Pana Jezusa. Prośmy, aby Pan Jezus wziął serca nasze, a dał nam Serce swoje[10]. Niech Wielki Post będzie czasem, w którym nabożeństwa pasyjne, a nade wszystko sama Eucharystia, przypominają nam o kochającym, cichym i pokornym[11] Sercu Boga.

Cierpiący dla nas, Dobry Jezu, uczyń serca nasze według Serca Twego!

Na czas wielkopostnego upodabniania się do naszego Mistrza i Odkupiciela, z serca Wszystkim błogosławię, polecając się także Waszej modlitwie.

✠ Adam Szal
Arcybiskup Metropolita Przemyski

[1] Mk 1,15.

[2] Zob. J. S. Pelczar, Życie duchowe czyli doskonałość chrześcijańska, t. 2, Przemyśl 1924, s. 61.

[3] KKK 675.

[4] Por. Łk 18,8; Mt 24,12.

[5] Por. Łk 21,12; J 15,19-20.

[6] Por. 2 Tes 2,4-12; 1 Tes 5,2-3; 2 J 7; 1 J 2,18.22.

[7] J.S. Pelczar, List pasterski o poświęceniu się Najświętszemu Sercu Jezusowemu jednostek i rodzin, Kronika Diecezji Przemyskiej, 20(1920), s. 46.

[8] Mt 24,13.

[9] Hbr 3,12-14.

[10] J.S. Pelczar, dz. cyt., s. 47.

[11] Zob. Mt 11,29.

„Oto idziemy do Jerozolimy…” (Mt 20, 18)
Wielki Post: czas na odnowę wiary, nadziei i miłości

Drodzy bracia i siostry,
zapowiadając uczniom swoją mękę, śmierć i zmartwychwstanie, aby wypełnić wolę Ojca, Jezus ukazuje im głęboki sens swojej misji i wzywa ich do zjednoczenia się z nią dla zbawienia świata.

Podążając wielkopostną drogą, która prowadzi nas do uroczystości wielkanocnych, pamiętajmy o Tym, który „uniżył samego siebie, czyniąc się posłusznym aż do śmierci i to śmierci krzyżowej” (Flp 2, 8). W tym czasie nawrócenia odnówmy naszą wiarę, zaczerpnijmy „żywej wody nadziei” i przyjmijmy z otwartym sercem miłość Boga, która przemienia nas w braci i siostry w Chrystusie. W Noc Paschalną odnowimy przyrzeczenia naszego Chrztu, aby odrodzić się jako nowi mężczyźni i nowe kobiety, dzięki działaniu Ducha Świętego. Jednak sama wielkopostna wędrówka, podobnie jak cała chrześcijańska droga, jest już w całości oświetlona światłem Zmartwychwstania, które ożywia uczucia, postawy i wybory tych, którzy chcą naśladować Chrystusa.

Post, modlitwa i jałmużna, przedstawione przez Jezusa w Jego kazaniu (por. Mt 6, 1-18), są warunkami i znakami naszego nawrócenia. Droga ubóstwa i wyrzeczenia (post), spojrzenie i gesty miłości wobec zranionego człowieka (jałmużna) oraz synowski dialog z Ojcem (modlitwa) pozwalają nam wcielić w życie szczerą wiarę, żywą nadzieję i czynną miłość.

1. Wiara wzywa nas do przyjęcia Prawdy i do stania się jej świadkami przed Bogiem i przed wszystkimi naszymi braćmi i siostrami.

W tym czasie Wielkiego Postu przyjęcie i przeżywanie Prawdy objawionej w Chrystusie oznacza przede wszystkim zgodę na dotknięcie słowem Bożym, które Kościół przekazuje nam z pokolenia na pokolenie. Prawda ta nie jest konstrukcją intelektualną, zarezerwowaną dla nielicznej grupy wybranych, wyższych lub wyróżniających się umysłów, ale jest przesłaniem, które otrzymujemy i możemy zrozumieć dzięki mądrości serca otwartego na wielkość Boga, który nas kocha, zanim sami staniemy się tego świadomi. Tą Prawdą jest sam Chrystus, który przyjmując całkowicie nasze człowieczeństwo uczynił siebie Drogą – wymagającą, ale otwartą dla wszystkich – prowadzącą do pełni życia.

Post przeżywany jako doświadczenie wyrzeczenia prowadzi tych, którzy go praktykują w prostocie serca, do ponownego odkrycia daru Bożego i do zrozumienia prawdy o nas, jako stworzonych na Jego obraz i podobieństwo, i znajdujących w Nim spełnienie. Zgadzając się na ubóstwo i doświadczając go, ten kto pości, czyni siebie ubogim z ubogimi i „gromadzi” skarb otrzymanej i dzielonej z innymi miłości. Tak rozumiany i praktykowany post pomaga kochać Boga i bliźniego, ponieważ – jak uczy św. Tomasz z Akwinu – miłość jest poruszeniem, które skupia uwagę na drugim, uważając go „za jedno z samym sobą” (por. Enc. Fratelli tutti, 93).

Wielki Post to czas wiary, to znaczy: przyjęcia Boga w naszym życiu i umożliwienia Mu „zamieszkiwania” z nami (por. J 14, 23). Post oznacza uwolnienie naszej egzystencji od wszystkiego, co ją przytłacza, także od przesytu informacji – prawdziwych czy fałszywych – i od dóbr konsumpcyjnych, aby otworzyć drzwi naszego serca dla Tego, który przychodzi do nas ogołocony ze wszystkiego, ale „pełen łaski i prawdy” (J 1, 14): Syna Bożego, Zbawiciela.

2. Nadzieja jako “żywa woda”, która pozwala nam kontynuować naszą podróż.

Samarytanka, którą Jezus prosi, aby dała Mu się napić przy studni, nie pojmuje, kiedy mówi On, iż może ofiarować jej „żywą wodę” (J 4, 11). Na początku myśli ona naturalnie o zwykłej wodzie, Jezus natomiast ma na myśli Ducha Świętego, którego da w obfitości w Tajemnicy Paschalnej i który obdarowuje nas niezawodną nadzieją. Już w zapowiedzi swojej męki i śmierci Jezus zwiastuje nadzieję, gdy mówi: „a trzeciego dnia zmartwychwstanie” (Mt 20, 19). Jezus mówi nam o przyszłości otwartej na oścież przez miłosierdzie Ojca. Mieć nadzieję z Nim i dzięki Niemu, to wierzyć, że historia nie kończy się na naszych błędach, na naszej przemocy i niesprawiedliwości oraz na grzechu, który Miłość przybija do krzyża. Oznacza to czerpanie ojcowskiego przebaczenia z Jego otwartego serca.

W obecnym kontekście niepokoju, w którym żyjemy i w którym wszystko wydaje się kruche i niepewne, mówienie o nadziei może wydawać się prowokacją. Czas Wielkiego Postu jest jednak po to, aby z nadzieją zwrócić nasze spojrzenie ku cierpliwości Boga, który nadal troszczy się o swoje stworzenie, podczas gdy my często traktowaliśmy je źle (por. Enc. Laudato si’, 32-33.43-44). Jest to nadzieja na pojednanie, do którego św. Paweł gorąco nas wzywa: „pojednajcie się z Bogiem” (2 Kor 5, 20). Otrzymując przebaczenie w Sakramencie, który znajduje się w samym centrum naszego procesu nawrócenia, stajemy się z kolei krzewicielami przebaczenia: otrzymawszy je sami, możemy je ofiarować innym poprzez zdolność do prowadzenia troskliwego dialogu i przyjmowania postawy, która daje pociechę poranionym. Boże przebaczenie, także poprzez nasze słowa i gesty, pozwala nam przeżywać Wielkanoc braterstwa.

W Wielkim Poście bądźmy bardziej czujni, aby używać „słów otuchy, które koją, umacniają, dają pociechę, które pobudzają, a nie słów, które poniżają, zasmucają, drażnią, gardzą” (Enc. Fratelli tutti, 223). Czasami, by dać nadzieję, wystarczy być „człowiekiem uprzejmym, który odkłada na bok swoje lęki i pośpiech, aby zwrócić na kogoś uwagę, aby podarować uśmiech, aby powiedzieć słowo, które by dodało otuchy, aby umożliwić przestrzeń słuchania pośród wielkiej obojętności” (tamże, 224).

W skupieniu i cichej modlitwie, nadzieja jest nam dana jako natchnienie i wewnętrzne światło, które oświeca wyzwania i wybory związane z naszym powołaniem: dlatego istotne jest, aby zebrać się w sobie do modlitwy (por. Mt 6, 6) i spotkać w ukryciu Ojca czułości.

Przeżywać Wielki Post z nadzieją oznacza mieć świadomość, że w Jezusie Chrystusie jesteśmy świadkami nowego czasu, w którym Bóg „czyni wszystko nowym” (por. Ap 21, 1-6). Oznacza, że mamy udział w nadziei Chrystusa, który oddaje swoje życie na krzyżu i którego Bóg wskrzesza trzeciego dnia, „zawsze gotowi do obrony wobec każdego, kto domaga się od [nas] uzasadnienia tej nadziei, która w [nas] jest” (1 P 3, 15).

3. Miłość, przeżywana jako naśladowanie Chrystusa, z uwagą i współczuciem dla każdego, jest najwyższym wyrazem naszej wiary i nadziei.

Miłość cieszy się, widząc kiedy inny wzrasta. Oto, dlaczego cierpi, gdy bliźni jest w udręce: samotny, chory, bezdomny, pogardzany, w potrzebie… Miłość jest porywem serca, który sprawia, że przekraczamy samych siebie i który stwarza więź wzajemnego dzielenia się i komunii.

„Zaczynając od «miłości społecznej», można podążać w kierunku cywilizacji miłości, do której wszyscy możemy czuć się powołani. Miłość, z jej uniwersalnym dynamizmem, może budować nowy świat, ponieważ nie jest uczuciem jałowym, ale najlepszym sposobem na osiągnięcie skutecznych dróg rozwoju dla wszystkich” (Enc. Fratelli tutti, 183).

Miłość jest darem, który nadaje sens naszemu życiu i dzięki któremu ludzi pozbawionych środków do życia uważamy za członków naszej rodziny, przyjaciół i braci. Niewiele, jeśli jest dzielone z miłością, nigdy się nie kończy, ale staje się rezerwą życia i szczęścia. Tak było z mąką i oliwą wdowy w Sarepcie, która ofiarowuje podpłomyk prorokowi Eliaszowi (por. 1 Krl 17, 7-16); oraz z bochenkami, które Jezus błogosławi, łamie i daje uczniom, aby rozdawali tłumom (por. Mk 6, 34-44). Tak dzieje się z naszą jałmużną, małą czy dużą, ofiarowaną z radością i prostotą.

Przeżywanie Wielkiego Postu miłości oznacza opiekę nad tymi, którzy cierpią, są opuszczeni lub udręczeni z powodu pandemii Covid-19. W kontekście wielkiej niepewności jutra, pamiętając o słowie skierowanym przez Boga do swego Sługi: „Nie lękaj się, bo cię wykupiłem” (Iz 43, 1), ofiarujmy wraz z naszym gestem miłości słowo ufności, i sprawmy, by bliźni poczuł się kochany przez Boga jak dziecko.

„Tylko spojrzenie, którego perspektywa została przekształcona miłością, prowadzi do pojęcia godności drugiego człowieka; ubodzy są uznani i docenieni w ich niezmiernej godności, poszanowani w swoim własnym stylu i kulturze, a zatem prawdziwie włączeni w społeczeństwo” (Enc. Fratelli tutti, 187).

Drodzy bracia i siostry, każdy etap życia jest czasem wiary, nadziei i miłości. To wezwanie do przeżywania Wielkiego Postu jako drogi nawrócenia, modlitwy i dzielenia się naszymi dobrami, niech nam pomoże powrócić naszą osobistą i wspólnotową pamięcią do tej wiary, która pochodzi od żywego Chrystusa, do nadziei ożywionej tchnieniem Ducha Świętego i do miłości, której niewyczerpanym źródłem jest miłosierne serce Ojca.

Niech Maryja, Matka Zbawiciela, trwająca wiernie u stóp krzyża i w sercu Kościoła, wspiera nas swoją troskliwą obecnością, a błogosławieństwo Zmartwychwstałego niech towarzyszy nam w naszej wędrówce ku światłu Wielkiej Nocy.

Rzym, u Świętego Jana na Lateranie, 11 listopada 2020 r.,
we wspomnienie św. Marcina z Tours

Franciszek

Jeden jest wasz Nauczyciel, a wy wszyscy braćmi jesteście (Mt 23, 8). Relacja zaufania u podstaw opieki nad chorymi

Drodzy Bracia i Siostry!

Obchody XXIX Światowego Dnia Chorego, które odbędą się 11 lutego 2021 r., we wspomnienie Najświętszej Maryi Panny z Lourdes, to odpowiedni moment, by zwrócić szczególną uwagę na chorych i na tych, którzy się nimi opiekują, zarówno w miejscach przeznaczonych na ich pielęgnację, jak i na łonie rodziny czy wspólnot. Nasze myśli kierujemy w szczególności do tych, którzy na całym świecie cierpią z powodu skutków pandemii koronawirusa. Wszystkim, zwłaszcza najuboższym i usuniętym na margines wyrażam moją duchową bliskość, zapewniając o trosce i miłości Kościoła.

1. Temat tego dnia czerpie inspirację z fragmentu Ewangelii, w którym Jezus krytykuje obłudę tych, którzy mówią, ale nie czynią (por. Mt 23, 1-12). Kiedy wiara sprowadza się do pustej retoryki, nie angażując się w historię i potrzeby drugiego, wówczas brakuje spójności między wyznawaną wiarą a prawdziwym życiem. Jest to poważne zagrożenie. Dlatego Jezus używa mocnych wyrażeń, aby ostrzec przed niebezpieczeństwem popadnięcia w bałwochwalstwo samego siebie i stwierdza: „Jeden jest wasz Nauczyciel, a wy wszyscy braćmi jesteście” (w. 8).

Krytyka, którą Jezus kieruje do tych, którzy „mówią, a nie czynią” (w. 3) jest zbawienna zawsze i dla wszystkich, ponieważ nikt nie jest odporny na zło obłudy, zło bardzo poważne, które uniemożliwia nam rozwój jako dzieci jedynego Ojca, powołane do życia powszechnym braterstwem.

Wobec sytuacji potrzeby brata i siostry, Jezus przedstawia wzór zachowania całkowicie przeciwny obłudzie. Proponuje, by zatrzymać się, wysłuchać, nawiązać bezpośrednią i osobistą relację z drugim człowiekiem, poczuć dla niego czy dla niej empatię i wzruszenie, zaangażować się w jego cierpienie do tego stopnia, by zatroszczyć się o niego w posłudze (por. Łk 10, 30-35).

2. Doświadczenie choroby sprawia, że odczuwamy naszą bezradność, a jednocześnie wrodzoną potrzebę drugiego człowieka. Jeszcze wyraźniejszym staje się fakt, iż jesteśmy stworzeniem i w sposób oczywisty odczuwamy naszą zależność od Boga. Gdy jesteśmy chorzy, niepewność, strach a niekiedy przerażenie przenikają bowiem nasze umysły i serca. Znajdujemy się w sytuacji bezsilności, ponieważ nasze zdrowie nie zależy od naszych zdolności ani od naszego „zatroskania” (por. Mt 6, 27).

Choroba narzuca pytanie o sens, które w wierze skierowane jest do Boga: pytanie, które szuka nowego znaczenia i nowego kierunku dla egzystencji, a które niekiedy nie od razu może znaleźć odpowiedź. W tych żmudnych poszukiwaniach nie zawsze są w stanie nam pomóc przyjaciele i krewni.

Symboliczna pod tym względem jest biblijna postać Hioba. Jego żona i przyjaciele nie potrafią towarzyszyć mu w nieszczęściu, wręcz przeciwnie, oskarżają go, potęgując jego samotność i zagubienie. Hiob wpada w stan opuszczenia i niezrozumienia. Ale właśnie poprzez tę skrajną kruchość, odrzucając wszelką obłudę i obierając drogę szczerości wobec Boga i wobec innych, sprawia, że jego uporczywe wołanie dociera do Boga, który w końcu odpowiada, otwierając przed nim nową perspektywę. Potwierdza, że jego cierpienie nie jest naganą ani karą, nie jest też stanem oddalenia od Boga ani oznaką Jego obojętności. Zatem z poranionego i uzdrowionego serca Hioba wypływa ta tętniąca życiem i wzruszająca wypowiedź, skierowana do Pana: „Dotąd Cię znałem ze słyszenia, obecnie ujrzałem Cię wzrokiem” (42, 5).

3. Choroba ma zawsze oblicze, i to nie tylko jedno: ma oblicze każdego chorego i każdej chorej, także tych osób, które czują się lekceważone, wykluczone, ofiar niesprawiedliwości społecznej, która odmawia im praw podstawowych (por. Fratelli tutti, 22). Obecna pandemia ujawniła wiele nieprawidłowości w systemach opieki zdrowotnej oraz braki w zakresie pomocy udzielanej chorym. Osoby starsze, najsłabsze i najbardziej bezbronne nie zawsze mają zapewniony dostęp do opieki i nie zawsze odbywa się to w sposób sprawiedliwy. Zależy to od decyzji politycznych, sposobu zarządzania zasobami i zaangażowania osób zajmujących odpowiedzialne stanowiska. Inwestowanie środków w leczenie i opiekę nad chorymi jest priorytetem związanym z zasadą, że zdrowie jest podstawowym dobrem wspólnym. Jednocześnie pandemia uwydatniła poświęcenie i wielkoduszność pracowników służby zdrowia, wolontariuszy, pracowników i pracownic, księży, zakonników i zakonnic, którzy dzięki profesjonalizmowi, ofiarności, poczuciu odpowiedzialności i miłości bliźniego pomagali, pielęgnowali, pocieszali i służyli wielu osobom chorym i ich rodzinom. To milcząca rzesza mężczyzn i kobiet, którzy postanowili spojrzeć na te oblicza, troszcząc się o rany pacjentów, których  odczuwali jako bliskich z racji wspólnej przynależności do rodziny ludzkiej.

Bliskość jest tak naprawdę cennym balsamem, który daje wsparcie i pocieszenie tym, którzy cierpią w chorobie. Jako chrześcijanie, przeżywamy bliskość jako wyraz miłości Jezusa Chrystusa, Dobrego Samarytanina, który ze współczuciem stał się bliskim każdego człowieka zranionego przez grzech. Zjednoczeni z Nim przez działanie Ducha Świętego jesteśmy powołani, by być miłosierni jak Ojciec i miłować zwłaszcza naszych braci chorych, słabych i cierpiących (por. J 13, 34-35). Przeżywamy tę bliskość nie tyko osobiście, ale także w formie wspólnotowej. Braterska miłość w Chrystusie rodzi bowiem wspólnotę, która potrafi leczyć, która nikogo nie opuszcza, która włącza i przyjmuje przede wszystkim najsłabszych.

W związku z tym chciałbym przypomnieć o znaczeniu solidarności braterskiej, która wyraża się konkretnie w służbie i może przybierać różne formy, które wszystkie są ukierunkowane na wspieranie naszego bliźniego. „Służenie oznacza troszczenie się o osoby słabe w naszych rodzinach, w naszym społeczeństwie, w naszym narodzie” (Homilia na placu Rewolucji w Hawanie, 20 września 2015 r.: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10 (376)/2015, s. 23). W tym zaangażowaniu każdy jest w stanie „zostawić na boku swoje dążenia, oczekiwania, swoje pragnienia bycia wszechmocnym w obliczu konkretnego spojrzenia najsłabszych. […] Służba zawsze patrzy w twarz brata, dotyka jego ciała, czuje jego bliskość, a nawet w pewnych przypadkach «znosi» ją i zabiega o rozwój brata. Dlatego służba nigdy nie jest ideologiczna, ponieważ nie służy się ideom, ale służy się osobom” (por. tamże).

4. Dla dobrej terapii decydujące znaczenie ma aspekt relacyjny, dzięki któremu można mieć podejście całościowe do chorego. Docenianie tego aspektu pomaga również lekarzom, pielęgniarkom, specjalistom i wolontariuszom, aby otoczyć opieką osoby cierpiące, aby im towarzyszyć w procesie uzdrowienia, dzięki relacji międzyosobowej, opartej na zaufaniu (por. Nowa Karta Pracowników Służby Zdrowia [2016], 4). Chodzi zatem o ustanowienie paktu między osobami potrzebującymi opieki a tymi, którzy się nimi opiekują; paktu opartego na wzajemnym zaufaniu i szacunku, szczerości i dyspozycyjności, aby przezwyciężyć wszelkie bariery obronne, umieścić w centrum godność chorego, chronić profesjonalizm pracowników służby zdrowia i utrzymywać dobre relacje z rodzinami pacjentów.

To właśnie ta relacja z osobą chorą znajduje niewyczerpane źródło motywacji i mocy w miłości Chrystusa, jak pokazuje tysiącletnie świadectwo mężczyzn i kobiet, którzy stali się świętymi służąc chorym. Z tajemnicy śmierci i zmartwychwstania Chrystusa wypływa bowiem ta miłość, która potrafi nadać pełen sens zarówno sytuacji pacjenta, jak i tego, kto się o niego troszczy. Zaświadcza o tym wielokrotnie Ewangelia, ukazując, że uzdrowienia dokonane przez Jezusa nigdy nie są gestami magicznymi, lecz zawsze są owocem spotkania, relacji międzyosobowej, w której dar Boży, ofiarowany przez Jezusa, odpowiada na wiarę osoby, która go przyjmuje, co podsumowują słowa, które Jezus często powtarza: „twoja wiara cię ocaliła”.

5. Drodzy bracia i siostry, przykazanie miłości, które Jezus pozostawił swoim uczniom, znajduje konkretną realizację także w relacji z chorymi. Społeczeństwo jest bardziej ludzkie, jeśli potrafi bardziej zatroszczyć się o swoich słabych i cierpiących członków, a zdoła czynić to skutecznie będąc ożywione miłością braterską. Dążmy do tego celu i sprawmy, aby nikt nie został pozostawiony sam sobie, aby nikt nie czuł się wykluczony lub opuszczony.

Powierzam wszystkich chorych, pracowników służby zdrowia i tych, którzy troszczą się o cierpiących, Maryi, Matce Miłosierdzia i Uzdrowieniu Chorych. Niech z Groty w Lourdes i z Jej niezliczonych sanktuariów na całym świecie wspiera naszą wiarę i naszą nadzieję, i pomaga nam troszczyć się o siebie nawzajem z bratnią miłością. Wszystkim i każdemu z was z serca udzielam mojego błogosławieństwa.

Rzym, u św. Jana na Lateranie, dnia 20 grudnia 2020 r., w IV Niedzielę Adwentu.

Franciscus